Info:
Sääʹmǩiõllsaz ouddpeâmmjuâǥǥtõõzzin ââʹnnet koumm Lääʹdjânnmest maʹinnstum sääʹmǩiõl: aanrõšǩiõl, nuõrttsäämǩiõl da tâʹvvsääʹmǩiõl. Peiʹvvpaaiǩin taʹrjjeet sääʹmǩiõllsâš ouddpeâmm jieʹnnǩiõllân sääʹmǩiõl säʹrnnai päärnaid. Ǩiõllpieʹzzin ǥõs vaarvuâlaž ǩiõl da kulttuur mättjumuuzz jeäʹlltet ǩiõll-laauǥ nalla. Täävtõssân lij, štõ di jieʹnnǩiõllsaž- da ǩiõllpieʹzzpääʹrnâin šaʹdde puõttivuõđâst säämkiõl siirdi.
Sääʹmǩiõllsaž ouddpeâmm sääʹmvuuʹdest
Sääʹmǩiõl da kulttuur regsmâʹtti toiʹmmjummuš riâžžât sääʹmvuuʹd kååʹddi ouddpeâmmjuâkksin:
Jeänõõǥǥ kååʹddest: Tâʹvvsääʹmǩiõllsaž joukk Miessi, Hetta tâʹvvsääʹmǩiõllsaž ǩiõllpieʹss, Karesâvvan tâʹvvsääʹmǩiõllsaž vuõss-škooul Lávvu
Aanar kååʹddest: Aanarsääʹmǩiõl ǩiõllpieʹzz Piäju, Piervâl da Kuáti, nuõrttsääʹmǩiõl ǩiõllpieʹzz Pe’sser da Kuuskõõzz, Aanar peiʹvvpääiʹǩ tâʹvvsääʹmǩiõllsaž joukk Urbi da Âʹvvel peiʹvvpääiʹǩ tâʹvvsääʹmǩiõllsaž joukk Násti
Suäʹđjel kååʹddest: Tâʹvvsääʹmǩiõllsaž ǩiõllpieʹss Biedju Vuõccust da tâʹvvsääʹmǩiõllsaž ǩiõllpieʹss Muohtačalbmi Suäʹđjlest
Uccjooǥǥ kååʹddest: Karigasnjaarǥ tâʹvvsääʹmǩiõllsaž peiʹvvpäiʹǩǩ, Karigasnjaarǥ tâʹvvsääʹmǩiõl ǩiõllpieʹss, Uccjooǥǥ peiʹvvpääiʹǩ tâʹvvsääʹmǩiõllsaž juâǥǥas Duottaraski, Uccjooǥǥ tâʹvvsääʹmǩiõllsaž ǩiõllpieʹss, Nuorggam tâʹvvsääʹmǩiõllsaž ǩiõllpieʹss
Ouddpeâmmplaan
Säʹmmlaž ouddpeâmmast jiõččnallšemvuõđ lie ǩiõll, kulttuur, äʹrbbteâđ, sooǥǥ da luâđ lokku välddmõš di tõõi seʹrddmõš päärnaid, štõ päärnain šõõddče nõõn säʹmmlaž identiteeʹt vuämsteei da ǩiõl da kulttuur sirddi.
Säʹmmlaž ouddpeâmmplaan oʹhjjee:
- väʹlddkååddlaž ouddpeâmmplaan (Ouddpeâmmplaan vuââđ)
- säʹmmlaž ouddpeâmmplaan (kåʹddpuåđlaž ouddpeâmmplaan)
Ouddpeâmmplaan vuââđ oʹhjjee ouddpeâm siisklaž teâuddmõõžž da kååddi ouddpeâmmplaani raajjmõõzz väʹlddkåʹddlâud. Vuâđai täävtõssân lij õõudeed ouddpeâm õõutveärddsaz šõddmõõzz pirr Lääʹddjânnam. Säʹmmlaž ouddpeâmmplaan tiuddad väʹlddkååddlaž oʹhjjummuuž da tõn siâzztõõlât ââʹnned juõǩǩ åʹrnn Lääʹddjannmest sääʹmǩiõllsaž peiʹvvhoiʹddtooimin. Sääʹmǩiõllsai ouddpeâmmõhttõõǥǥi õhttõkpuõttđlaž plaanid raajat väʹlddkååddlaž da säʹmmlaž ouddpeâmmplaan vuâdald. Õhttõõǥǥ ouddpeâmmplaanast puuʹtet õuʹdde õhttõõǥǥ ouddpeâm leʹbe hoiddmõõzz, šõddeem da mättʼtõõzz obbvuõđ vueʹlǧǧemsõõjid di tõõi teâuddjummuš aarǥ šõddeemvueʹjjin. Tõʹst puätte õuʹdde še vuuʹd leʹbe õhttõõǥǥ jiiʹjjesnallšemvuõđ da teäʹddtõõzz. Še jeeʹres kääzzkõsnaaʹli tarǩǩâsttum täävtõõzz ǩeeʹrjtâʹvve õhttõksâʹjjsaž plaaʹne.
Peâmmkueimmvuõtt lij õhtt vääžnjummšin aaʹššin sääʹmǩiõllsaž ouddpeâmmast. Peâmmkueimmvuõtt lij kõskkvuõtt, koʹst tuejjla, puärraz da päärna peâmmvuõʹtte vuässõõtti oummu tieđeeʹl čõnnâʹtte päärna šõddâm, õuddnem da mättjem tuärrjjummša. Õuʹddel päärna hoiʹddkõskkvuõđ äʹlǧǧem ââʹnet aʹlttõssaǥǥstõõllmõš päärna pääiǩest leʹbe hoiʹddsââʹjest.
Ouddpeâmmplaan
Mååžna päärna pääiǩest jeäʹllmõš lij vuõssmõs vueʹss ouddpeâmmplaan leʹbe obp. Päärna persoonlaž obp raajât 1-2 mp ǩee´jjest hooiʹd altte´mmest. Obp vuâđđan lij tuejjlai vuâmmšõõzz päärnest hoiʹddsââʹjest da puärrsi vuâmmšõõzz pääiǩest. Juõʹǩǩ eʹkksaž tuåimmplaan raajât õuutveäkka puärrsivuiʹm, koon mâŋŋa pärnnpuõđlaž ouddpeâmmplaan vääʹldet lokku da tõin hämmââvv õhttõkpuõđlaž ouddpeâmmplaan, kooʹt oʹhjjai õhttõõǥǥ jiijjâs toimmjummuuž.
Peiʹvvhooʹid ooccmõšlomaakk käunnje kååʹddi seeidain, peiʹvvhoiʹddkoontrin da hoiʹddsââʹjjõhttõõǥǥin. Peiʹvvhoiʹddmääus meäʹrtâʹvve ouddpeâmm ääʹššlažmähsslääʹjj mieldd. Laki varhaiskasvatuksen asiakasmaksuista tuli voimaan 1.3.2017.
Sääʹmǩiõllsaž ouddpeâmmplaan oʹhjjeei äʹššǩeerj:
Ouddpeâmmplaan vuââđ
https://eperusteet.opintopolku.fi/#/fi/varhaiskasvatus/1266381/tiedot
Säʹmmlaž ouddpeâmmplaan:
http://www.samediggi.fi/index.php?option=com_content&task=view&id=45&Itemid=123&lang=finnish
Ouddpeâmm liʹnnjeei äʹššǩeeʹrj da plaan:
http://www.oph.fi/saadokset_ja_ohjeet/lainsaadanto/varhaiskasvatus
MÁNNU SÄʹMMLAŽ PÄÄRNÄIKULTTUURKÕÕSKÕS
Täävtõõzz:
- lââʹzzted päärnai da nuõri jiijjâs kulttuur tobddmõõžž
- uʼvdded päärnže da nuõrrooumže vuäittmõõžžid mäʹttjed tobddad äʹrbbvuõđteâđaid da –tääidaid
- raaveed da tuärjjeed päärnäi – da nuõri sääʹmǩiõl õuddnem
- lââʹzzted jeeʹresnaʹllšem kultturääʹrbi ciiʹstâst ââʹnnem da õuddnem
- taʹrjjeed täävtõsjouʹǩǩe vuäittmõõššid jiijjâsnallšemvuõđ määngpeällsaž õõudâsviikkmõʹšše
- jååʹđted pääʹrnaid da nuõrid jeeʹrsnallšem čeäppõsvuõđi äärvast âânnmõšše
- õõuʹdeed kulttur- da čeäppvuõttšõddeem sääʹmvuuʹdest
- sääʹmpäärnai da -nuõri puârastpiʹrǧǧumuužž stâânnmõš
- õhttsažtueʹj õõudumuš pääiklaž da vooudlaž tuåimmjeeji kõõskâld
- juäʹtǩǩed õhttsallašvuõđ škooul da saaʹmi kõõskâld
Täävtõsjoukk: Sääʹmvuuʹvd vuâlla 18-âkksa päärna da nuõr
Mánnu tuåim siiskâžvuuʹd lie: säʹmmla mainnâz, laulli, juõiʹǥ, siõr, reeis, äʹrbbporrmõõžž da karttčeäʹppõs. Tuåimmeeʹjj aalgâst päärnäikulttuurkõõskõõzz tääʹrǩes plaanjumuužž raajât da puk koumm sääʹmǩiõlljoouk vääʹldet lokku plaanjumuuzzâst.
Tuõivvjid leʹbe eʹtǩõõzzid vuäitt õuʹddepuhtted vuõiʹǧǧest tuåimjååđtejja. Mánnu tuåim teäggad Mättˈtõs- da kulttuurministeria, sääʹmteʹǧǧ da säämvuuʹd kåådd.
Laassteâđaid:
Tuåimjååʹđteeja:
Petra Biret Magga-Vars puh. 040 732 5503
petra.magga[at]samediggi.fi
Facebook:
MÁNNU sámi mánáidkulturguovddaš/Saamelaiskäräjät