Vuejjamlokkõs

Aautâst lij stuʹvrr koin stuʹvrrjam nääit.
Mokkad, mokkad mon vuejjlam ǩiʹrrsed.
Kooʹlež tõk joʹrre ǥo gaasstâm,
looppast mon kuåccâm da muʹrddlââddam

Siõrrâmvuäppõõzz:
Ǩiõđâst vuäitt leeʹd siõrraaut stuʹvrr leʹbe miõlljuurdstuʹvrr.
Vueʹjeen väʹzze da maʹnne õõudårra mokkad, mokkad. Kuåʹcceen åʹrste da muʹrddlâddmen põõđlâs väʹzze.

Aanrõšǩiõlle raajjâm: Heli Aikio
Ns. Raija Lehtola

© Heli Aikio

Ruõcc säʹmmlaž Anders Fjellner (1795 – 1876) mušttu ǩeʹrtuum mainnâz vuâđald rajjum jiõnnliântt tõʹst, koʹst säʹmmla lie puättam.

Lookki: Kirsti Länsman
Oʹhjjeei: Kauko Mustonen
Puutteei: Sääʹmvuuʹd škoouljemkõõskõs

Laadd jiijâd ââʹnnmõʹšše teeʹkst vuäʹljesbeäʹlnn.

© Sogsakk, Sámediggi – Sämitigge – Sääʹmteʹǧǧ

Laadd jijjâd ââʹnnmõʹšše vuäʹljsbeäʹlnn:
ns rõttsaam kååddeǩ maainas.pdf
Printte leʹbe ruõkk

Maainâs: Miina Seurujärvi

Saǥstõõllâm ääʹšš:
Måkam vueʹđđemsââʹj kaampâr ooʒʒi?
Mäkam vueʹđđemsââʹj kaampâr kaauni?
Mõõk jeeʹres jieʹlli kauʹnne seämma vueʹđđemsâʹjja?
Kâʹll jieʹlli kååddǩest lopp-looppâst leʹjje?
Mõndiõtt kaampâr suutti?
Mäʹhtt looppâst ǩiâvi?

© Miina Seurujärvi

Laaddâmnalla:
ns kålläkk suâl.pdf
Printte leʹbe ruõkk teâttmašiinan

Äʹrbbvuõđlâž maiʹnnsest aanarõšǩiõlle šiõttõõllâm Raija Lehtola
Tâʹvvsääʹmǩiõʹlle joorglâttam: Ilmari Mattus

Koččmõõžž:
Mäʹhtt Kåll-Äkk-suõllu aalda feʹrttai jeäʹlsted?
Mŋndiõtt kueʹrmm õõlǥi kaarrâd piârast ǩidd?
Maid vuäitt kaunnâd, jõs käunn tool kuâʹsttjemsââʹj?

Tiettiǩ-a:
Måtâm vuämm leeuʹd mieʹldd Suõʹnnjel siijd aalda orraâi Ââlgažjäuʹrrpäʹhtt, Aanaar Kåll-Äkk da måtam pââʹss väärr Muurmansk Imandrajääʹur aalda lieʹjje tuuʹl vueʹbbež, keäk reidlõʹtte jieʹnninez, kååʹtt suttâmvuõđast suõppi suännaid ǩeäʹdǩǩen.
Måtam kaʹlddi mieʹldd kåʹll ij mearkkčõõv mineraal peʹce tõt puäđči leʹbe-avi nuõrttsääʹmǩiõl sääʹnest “kool”(kulo) leʹbe “kollʼjed” (kulluđ, aanr. kuulua,läädd.)

© Raija Lehtola

© Terhi Harju

Video mušttal, mõndiõtt njuäʹmmlest lij risttnjäʹlmm?

Piʹrsteei: Anna-Katariina Feodoroff
Puutteei: Kuáti-projekt, Sääʹmteʹǧǧ (2016)

© Sámediggi – Sämitigge – Sääʹmteʹǧǧ

Tiettiǩ-a:
Pââʹss Lucia-äʹrbbvueʹǩǩ lij vualgaš Sisiliast, Italisat
Italiaǩiõlâst lucu meârkkšââvv čuõv da Lucia peiʹvv lij-i čuõvjuhll, Lucia pohtt čuõv seuʹŋŋjõʹsse.
Lääddjâʹnnmest Lucia peeiʹv vieʹttje äʹrbbvuejeld lääddruõccla. Sij vaʹlljjee juõǩ čõõuč Lucia-niõđ, koot jåått õuddmeârkkan škooulin da puärespõõrtin tiõʹrvtemmen oummid.
Pââʹss Lucia-laaul lij aalǥi napolilâš võõnâslaaul, koot mušttal napolilâš säätkast, koon nõmm lij Pââʹss Lucia.
Pââʹss Lucia lij čââʹlmteʹmes oummi suõjjleei.

Maainâs: Heli Aikio
Nuõrttsääʹmas: Hilkka Fofonoff

© Heli Aikio

Vuõrâš åårr pieʹzzest vuâsttkusǩǩ njääʹlmest. Riʹmnnj väzz vuõrâš pieʹssmuõr rääi da nõmmad: “Kâʹl ton leäʹk pueʹrr läullad.” Vuõrâš ǩiiččaall riiʹmnj nõʹmmeeǩani. Eʹpet riʹmnnj kuärggat vuorâš: “Čuäjat, mõõn puârast šat ton lääulak.” Vuõrâš rämmlaat di läull: “Kraak, kraak, kraak…
Mââimõsâst riʹmnnj vuäǯǯai vuõrâš läullad da nuʹt vuâsttkusǩǩ ravv vuõiʹǧǧest riiʹmnj njäʹlmma.

Mainstaam Kristen-Ellen Gaup-Juuso, Miessi, Enontekiõ

Laad leʹbe ruõkk teâttmašiinan:
ns_soorkõs_da_rimnnj.pdf

Mainstaam Kristen-Ellen Gaup-Juuso, Miessi, Enontekiö

Saǥstõõllâm ääʹšš:
Mõndiõtt riʹmnnj juuʹrdi viirted muõr?
Mõndiõtt soorkõs ǩiõldi riiʹmnj viirtemest muõr?
Mõin määinain riʹmnnj loppii kueʹzzed muõr da soorkõõzz rääuhu?
Mõndiõtt riʹmnnj suõppjõõđi jaaʹmmjen?
Mäʹhtt soorkõs paaimti riiʹmnj?

© Kristen-Ellen Gaup-Juuso

Laaddâmnalla teâttõõzz:
Maainâs: ns kååddǩi kuärrmõš.pdf
ns sannõs kååddǩi kuärrmõš.pdf
Printte leʹbe ruõkk teâttmašinan

Tiettiǩ-a?
Kååʹddeǩ lie täʹlvvčõõŋ pihttaz. Tõk lie kuårrum puõccu kammsin. Oumma da neezzan âʹnne vuõddkämmid. Leša lie še ” kurekämme”, tõid ij taarbaš ǩiõssâd vuõddjid, pâi cääʹǩǩled juâlgga.

Kååʹddeǩ vueiʹtte leeʹd kuårrum samjaad leʹbe kõbb di håt måkam eunnsaž kammsin.

Õuʹddel ǥu kåʹddǩid vuäitt kuärškueʹtted de feʹrttai vuõʹste äʹhtted, vuõlttâstted, koʹšǩǩeed, neäʹsǩǩed da looppâst võl åstteed.

Saǥǥstõõllmõš:
Mokmid kååʹddǩid ton teâđak?
Lie-a tuʹst kååʹddeǩ?
Mõõnn euʹnnsa kååʹddeǩ lie tuu miõlâst moččummus?

Tän snimmoõǥǥâst lie mooččas kõbbkämme da vuõddi. (Snimmõk karvakenkä 4) Kååʹdǩi seʹst kueʹstte kaammisueiʹn.
Tän snimmõõǥǥâst kaamâs lij pijjum neäʹsǩǩeemluud õõʹl. Kammsid õlgg neäʹsǩǩed jieʹǩǩjin. (Snimmõk näskäys)
Tän snimmõõǥǥâst kammâz lie åʹstteemnaʹlla. Bieʹǩǩ tõin lie juʹn åʹsttliõmâst. (Snimmõk näskäys 2)

© Sámediggi – Sämitigge – Sääʹmteʹǧǧ; Skábma, Yle Sápmi Unna Junna