Eatnanšattut
Eatnanšattut
Teavsttat luđenláhkai:
Infoteaksta: ds eatnanšattut.pdf
Čálit dahje vurke iežat dihtorii
Sápmelaččat leat geavahan luonddušattuid máŋgga láhkai. Šattuid leat geavahan borramuša lassin maid dálkkasin, ivdnemis ja atnubiergasiin ja viesuin. Árbevirolaččat luonddus leat váldán dušše dan, maid duođai leat dárbbašan.
Gávnnat eatnanšattuin lasi dieđuid ovdamearkka dihte Sámimuseo Siida infosiiddus: http://www.samimuseum.fi/eatnansaddu/
Ságastallanfáttát:
Goas lea buoremus áigi čoaggit šattuid?
Mo murjjiid leat geavahan áiggiid čađa?
Mas oažžu guolbmasa? Maid das sáhttá ráhkadit?
Mo dolin buhtistedje bániid?
© Sámediggi – Sämitigge – Sää´mte´ǧǧ
Divrrit
Divrrit
Sánit luđenláhkai:
Sánádâh: ds divrrit.pdf
Čálit dahje vurke dihtorii
Dihtetgo:
Bálggádat dárkkuha divreáiggi dahje dan go divrrit leat ollu ja bohccot bálget daid.
Bálggádat álgá dábálaččat jonssot maŋŋá.
Bálggádat lea bohccuide váivves áige muhto badjeolbmuide dat lea buorre.
Čuoikka dadjetge badjeolbmo reaŋgan go dat čohkke bohccuid ovtta sadjái nu ahte lea álkit ordnet miessemearkumiid.
© Sámediggi – Sämitigge – Sää´mte´ǧǧ
Eallit-sátnelistu
Eallit-sátnelistu
Sánit luđenláhkai:
Ealli-sánit: ds eallit.pdf
Ságastallanfáttát:
Mo oarri johtá muoras nubbái?
Mo guovža láve jienádit?
Maid gumpe bargá dalle go dat holvu?
Mo sáhppán cihrra? Máhtátgo áddestallat?
Mii lea biedju?
Mii elliid ássá barras?
© Sámediggi – Sämitigge – Sääʹmteʹǧǧ
Beana ja bussá
Beana ja bussá
Sánit luđenláhkai:
ds beana ja bussá.pdf
Čálit dahje vurke iežat dihtorii
Beatnaga dadjet leat olbmo buoremus ustit ja olbmot leat geavahan beatnaga iežaset luhtte 10 000 jagi. Sámis beana lea maiddái buorre veahkki boazobargguin dasgo dat veahkeha badjeolbmo doallat ealu čoahkis ja johttimis. Maiddái bivddus beana lea buorre veahkki.
Ságastallanfáttát:
Leago dus beana dahje bussá?
Mii dan namma lea?
Makkár du beana dahje bussá lea?
Leago du beana fárus boazobargguin?
Makkár beatnagiid namaid dieđát?
Makkár bussá namaid dieđát?
Sárggo gova mas lea beana dahje bussá.
Dovddátgo lávlagiid beatnagis dahje bussás?
Lávlagat: Gusttus lea unna beatnagaš, Vielpáža luohti
Girjjit ja máidnasat: Dielku-girjjit, Olmmoš váldá beatnaga reaŋgan -máinnas, Beana ja hávga -máinnas
Speallu: Beanastallan, Davvi Girji os.
© Sámediggi – Sämitigge – Sääʹmteʹǧǧ
Lottit
Lottit
Sánit luđenláhkai:
Sánit: ds lottit.pdf
Čálit dahje vurke dihtorii
Lottiid jienaid sáhttá fitnat guldaleamen omd. luontoportti-siidduin:
http://www.luontoportti.com/suomi/fi/linnut/
Suomen luonto-siidduin gávdno fas loddekaraoke:
http://www.suomenluonto.fi/videot/
Ságastallanfáttát:
Maid loddi bargá soajáiguin?
Mii lea reviira?
Gos lottit ásset?
Maid loddi bargá dan maŋŋá go lea monnen?
Mat moniin šaddet?
Man lottis lea iežas mánotbadji ja manin son nu lea?
Mii lottiid guhkká?
Mii lottiid skeaiká?
Moson idjaloddi jietnada?
© Sámediggi – Sämitigge – Sääʹmteʹǧǧ
Gáttis ja jávrri alde
Gáttis ja jávrri alde
Teavsttat luđenláhkai:
sátnelistu:ds gáttis.pdf
Čálit dahje vurke iežat dihtorii
Ságastallanfáttát:
Asátgo don johka-, jávre- vai mearragáttis?
Makkár šattut gáttis šaddet?
Maid gáttis sáhttá bargat?
Oažžugo gáddái mannat okto?
Maid galgá bidjat badjelii go vuolgá jávrri ala?
Mo dálvit sáhttá jávrri alde johtit?
© Sámediggi – Sämitigge – Sääʹmteʹǧǧ
Meahcis
Meahcis
Teavsttat luđenláhkai:
Meahcis-sátnelistu: ds meahcis.pdf
Beahci-sátnelistu: ds beahci.pdf
Soahki-sátnelistu: ds soahki.pdf
Čálit dahje vurke dihtorii
Ságastallanfáttát:
Mii lea meahcci?
Mii lea beahci?
Mii lea soahki?
Gos dat šaddet?
Masa daid sáhttá geavahit?
Makkár iešguđetlágan namahusaid dain geavahit?
Makkár oasit muorain leat? Oavssit, lasttat, báhcahat, goahccit, ruohtas, veattit?
Dihtetgo?
Beazi guolbmasa njalde giđđat ja dan goikadedje jáffoávnnasin. Guolmmas goikaduvvui, goarddestuvvui ja biđgejuvvui dan váras ráhkaduvvon áđain. Guolbmasis dahkkon jáffuid geavahedje láibumii, mállásiidda ja čoavjedálkkasin.
Nuortalaččat vušše guolmmasjáffuin suohkada, masa seaguhedje maid bohcco- dahje guolevuoja.
Soagis golggahedje giđđat máihlli, man sáhtii juhkat nie dahje das sáhtii vuoššat suohkada jus dasa lasihii jáffuid.
Bániid lávejedje buhtistit nu, ahte gáskkašedje soahkeovssiid, main lei ollu máihli.
© Sámediggi – Sämitigge – Sää´mte´ǧǧ
Duoddaris
Duoddaris
Teavsttat luđenláhkai:
sátnelistu: ds duoddaris.pdf
Čálit dahje vurke iezat dihtorii
Ságastallanfáttát:
Makkár šattut duoddaris leat?
Mii lea gáisá?
Leatgo du ruovttu lahkosis duoddarat?
Mo ferte ráhkkanit go vuolgá duoddarii?
davvisámegiella – suomi
gáisá – vuori, lumihuippuinen
skurču – rotko (pienehkö, syvä ja kapea)
gorži – putous
leakši – laakso tunturissa (soinen, laaja)
vággi – laakso tuntureiden välissä
maras – selkämaa koivikkoa kasvava
ordarádjá – puuraja
badjeeana, badjosat – ylänkö
čearru – paljakka
duottar – tunturi
várri – vaara
ávži – rotko, kuru
© Sámediggi – Sämitigge – Sää´mte´ǧǧ
Luonddu hámit
Luonddu hámit
Teavsttat luđenláhkai:
Luondduhámit-sánit: ds luonddu hámit.pdf
Čálit dahje vurke iežat dihtorii
Girjeviŋkkat:
Luondduhámiin, sánit ja govat, gávdnojit ovdamearkka dihte girjjis Matti Morottaja: Oahpa sániid, davvisámegillii Kaisa Tapiola-Länsman. Buvttadeapmi: Sámediggi 2014.
Seamma girjjis lea maid anáraš- ja nuortalašgielat veršuvnnat. Anárašgillii Matti Morottaja: Oopâ saanijd ja nuortalašgillii Katri Fofonoff: Mattu saa´nid.
© Sámediggi – Sämitigge – Sääʹmteʹǧǧ
Dálkesánit, dálvi
Dálkesánit, dálvi
Dálkesánit luđenláhkai:
Sátnelistu: ds dálkesánit daálvi.pdf
Čálit dahje vurke iežat dihtorii
© Sámediggi – Sämitigge – Sää´mte´ǧǧ