Säämi lippu

Ervid kii-kamerasierâ

Ka´dre´l

Suonâsierâ

Säämi aalmugpeivi 6.2.

Sämmiliih Suomâst

Säämi lippu

Luođđimnáál tiäturvuárháh:
kove: säämi lippu ivnimkove.pdf

Pargomudoh:
keeldi tiätuvuárhá uálgispeln
styereed táárbu mield colkkâlmáin säplig čižetpele peelji ohtii
printtii kove
ivnii

© Aura Pieski

säämi lippu ivnimkove.pdf

Pááppárnukeh

Ervid kii-kamerasierâ

Ka´dre´l

Suonâsierâ

Säämi aalmugpeivi 6.2.

Sämmiliih Suomâst

Pááppárnukeh

Luođđimnáál tiätuvuárháh:
Pááppárnukeh: paperinuket.pdf
Máccuheh
Printtii teikkâ vuorkkii tiäturân

© Merja-Aletta Ranttila

paperinuket.pdfanarâš mááccuh.pdfnuorttâlâš mááccuh.pdfvuohču bivttasgeardi.pdfdeanu bivttasgeardi.pdfeanodat bivttasgeardi.pdf

Luánduhäldee

Ervid kii-kamerasierâ

Ka´dre´l

Suonâsierâ

Säämi aalmugpeivi 6.2.

Sämmiliih Suomâst

Luánduhäldee

Jyehi muorâst, keeđgist já saajeest lii jieijâs luánduhäldee. Luánduhäldeeh suojâleh soojijd, kost toh äässih. Toid ij veltidhánnáá uáini, mutâ tobbeen toh láá.

Luánduhäldee puáhtá rähtiđ meiddei jieš. Toos tarbâšuvvojeh čuávuvááh amnâseh:
Muorâ uáksi
Käägis
Tuopâ
Hervâpäddi
Ryevdiläigi
Cimccâheh
Ivnetuusih
Skerreeh ja poostah

 

Säämi párnáikulttuurkuávdáá ornim luánduhäldee-pargopääji 15.8.2016

 

© Sámediggi – Sämitigge – Sääʹ mteʹ ǧǧ


Riemnjis

Ervid kii-kamerasierâ

Ka´dre´l

Suonâsierâ

Säämi aalmugpeivi 6.2.

Sämmiliih Suomâst

Riemnjis

Luođđimnáál tiätuvuárháh:
Raavâ: ak hiivsigpááppárrulláriemnjis.pdf
Printtii teikkâ vuorkkii tiäturân

Riemnis hiivsigpááppárrulláást
Amnâseh:
hiivsigpááppárrullá
ooraans pááppár
vielgis pááppár
tussi

Čuopâ ooraans pápárist pitá, mon liijmiih hiivsigpááppárrulá oolâ. Čuopâ rade vielgis pápárist.
Čuopâ ooraans pápárist uáivi. Uáivi lii neljihâš, mii macâstuvvoo kulmâhâččân. Sáárgu tuusijn čoolmijd. Čuopâ seeibi ooraans pápárist. Njune keeji já seibi keeji vielgis pápárist.

© Anárašgiela giellabeasit, Aanrõšǩiõl ǩiõllpiezz, Anarâškiela kielâpiervaleh

ak hiivsigpááppárrulláriemnjis.pdfns riʹmnnj nuuʹžniǩpõmmâituraškast.pdfds hivssetbábirrullarieban.pdf

Ivnáás paccâheh

Ervid kii-kamerasierâ

Ka´dre´l

Suonâsierâ

Säämi aalmugpeivi 6.2.

Sämmiliih Suomâst

Ivnáás paccâheh

Luođđimnáál tiätuvuárháh:
Ravvuuh: ak paaccâhpuđâldem.pdf
Printtii teikkâ vuorkkii tiäturân

Paaccâhkoori
Materiaal:
1 stuorrâ paaccâh
puđâldemponos
tuopâ
tame ~ lijme

Raavâ:
Čuopâ tuopâpitáid uccen. Taam puđâldemân puáhtá pyereest kevttiđ ovdebáá tuopâpuđâldemijn pááccám pitáid. Tammii vuovâs mere tuopâpitáid pacâhân já čuopâ puđâldemponosist ”kyeddimläbži”, mon keejijd puáhtá pieijâđ paaccâh siisâ, piejâ tame ponnoos kiäčáid. Paaccâkoori puáhtá pieijâđ ovdâmerkkân juovlâmuorâ uáksán hervân.
Raavâ: Anarâškielâ kielâpiervâleh

Paaccahlodde
Amnâseh:
1 pyereest lekkâsum paaccâh
čalmeh
piäiváárääsi siemâneh

Lijmii plastikčoolmijd já njunen piäiváárääsi siemân
Raavâ: Nuorttâlâškielâpiervâl Pe´sser

Ivnáás paaccâheh/Paaccahkuosâ
Mááláá paccâhijd eres ivnijgijn. Lijmee lávulâhhân
Raavâ: Nuorttâlâškielâpiervâl Pe´sser

© Pirjo Lotvonen

ak paaccâhpuđâldem.pdfns paaccâǩtueʹjjstõõllmõõžž.pdf

Tyeppejum juovlâmuorâheervah

Ervid kii-kamerasierâ

Ka´dre´l

Suonâsierâ

Säämi aalmugpeivi 6.2.

Sämmiliih Suomâst

Tyeppejum juovlâmuorâheervah

Luođđimnáál tiätuvuárháh:
Raavâ: ak tyeppejum juovlâmuorâheervah.pdf
Printii teikkâ vuorkkii tiäturân

Tyeppejum juovlâmuorâheervah
Tarbâšeh:
pippârkákkuvuormah
kárttudum ullo (eres ivnásiih)
pecisaibâ
čääci
vijđes litte
Tyeppejum täsnikovos já váimu. Iššeen kevttum pippârkákkuvuormâid.

Raavâ:
Liäšku lieggâ čääsi vijđes liitán. Lasseet čáácán valjeest pecisaaibâ.
Stellii tuoppimulo pippârkákkuvuormâ siisâ. Lasseet lieggâ saibâčääsi ulo oolâ já teedi ulo aalgâst várugávt já ruvvii talle korrâsubbooht. Ruvvii já teedi tyeje tassaaš ko ullo lii tuopânâššâm lavvâ. Puávtáh jurgâliđ tyeje nubijkulij já tuoppiđ tom meid nubepeln. Puávtáh loopâst väldiđ tyeje meddâl pippârkákkuvuormâ siste já tuoppiđ tom meid vuormâttáá.
Loopâst toidel tyeje vuáruluvâi kume já kolmâ čääsist vâi tot tuopânâš vala eenâb. Siämmást vuálgá meddâl paijeelmiärásâš saibâčääsi. Tipte tyeje kuškâđ já kiddii ullolääigi main tyeji heŋgâstuvvoo juovlâmuorân.
Oonâ: njuoskâtuoppimpargoin puávtáh skođâstiđ puđâldempeevdi pasâttâssehháin. Teippii seehah kiddâ piävdán vâi pevdi ij kierdâ lahtâvuođâst.

Raavâ: AMKP

© Aura Pieski Ns. Raija Lehtola

ak tyeppejum juovlâmuorâheervah.pdfds duhppejuvvon juovlačiŋat.pdf

Čiiŋah

Ervid kii-kamerasierâ

Ka´dre´l

Suonâsierâ

Säämi aalmugpeivi 6.2.

Sämmiliih Suomâst

Čiiŋah

Luođđimnáál tiätuvuárháh:
Raavâ: ak šišnečiiŋah.pdf
Printtii teikkâ luođđii tiäturân

Cimccâhpäddi šišneest
Ponnojum šišnekorccâ, moos láá cuggâm lasâcimccâhijd.
Tarbâseh:
stuorrâ ivnááš lasâcimccâheh
šišne
skerreeh

Raavâ:

Ucebeh párnááh:
Čuopâ šišneest kuhes kezis stiellâsijd.
Ucebeh párnááh pyehtih cuggâđ cimccâhijd taaid paddijd.

Stuárráábeh párnááh:
Stuárráábeh párnááh pyehtih puunnjâđ vistig šišnekoorcâ, moos cogeh cimccâhijd.

Čuopâ kyehtisuorâg šišnestiellâs já puunjâ tast koorcâ.
Poonnum korccâ valmâštuvvoo kieđâiguin tienuuvt, ete stiellâsáid adeluvvoo ponnjoos vâi toh ovtâstuveh oovtâ korccân.
Puunjâ kuohtuid stiellâsijd siämmáá kulen.
Kiddii huámášume toos, ete šišne cuozzâpele ij puáđi uáinusân.

Čevepäddi. Šišnepäddi ij lah poonnum.
Jis šišne lii asalâš teikâ koodâs, puávtáh lahtâdiđ tom váhá ko puunjah.
Cuugâ cimccâhijd valmâš koorcân.
Cimccâhpaddijguin puáhtá rähtiđ jo-uv kietleppriggeid, čevečiiŋâid teikâ heervâid. Tyeji suápá pyereest om. enijpeeiviskeŋkkân.

Raavâ: AMKP

Kyelinähkiciŋŋâ
Tarbâšeh
2 kyelinähkipäädi
1 ivnáás teikkâ ivnettes cimccah

Raavâ:
Čoonâ kyelinähkipaadij nube keejijd kiddâ. Adde päärni toollâđ päädi keejist kiddâ já juurât paadijd sierrâ sundijd. Ko ponnjoos lii tuárvi te toola jiejâd keejist kiddâ já addel päärni čolgâttiđ jieijâs keeji – päddi ponnjoo čiŋŋân. Cuugâ päädi keejijd cimccah čoođâ te uážuh čovgâmpäädi.

Raavâ: Anarâškielâ kielâpiervâleh

© Aura Pieski, Anarâškielâ kielâpiervâleh

ak šišnečiiŋah.pdfns šeʹšnnhieʹrvv.pdfds sistečiŋat.pdf

Hama-cimccâhtyejeh

Ervid kii-kamerasierâ

Ka´dre´l

Suonâsierâ

Säämi aalmugpeivi 6.2.

Sämmiliih Suomâst

Hama-cimccâhtyejeh

Luođđimnáál tiätuvuárháh:
ak hama.pdf

Stellii Hama-cimccâhijd vuáláážân nuorttâlij cimccâhtuojijd ađđiistâlmáin.

Tarbâšeh:
vielgis, ruopsis, čuovjis já fiskis HAMA-cimccâheh (uccâ lastikcimccâheh)
jurbâ já neeljičievâg cimccâhij stellimvuálááh (säggivuálááh)
liäibumpááppár pittá
šollimryevdi
koveh nuorttâlâš cimccâhtuojijn

Raavâ:
Vääldi ravvun nuorttâlâš cimccâhtuojijd teikâ kuuvijd tain.
Cimccâhtyejeh láá rahtum ärbivuáválávt kuárumáin geometrisâš kovosijd lasâcimccâhijn ruopsis leđđei. Ärbivuáváliih ivneh láá lamaš vielgâd, čuovjâd já fiskâd – válduášálávt vielgâd. Tääl kiävttojeh meid eres ivneh.
Stellii HAMA-cimccâhijd säggivuáláážân cimccâhtuojij movtijditen.
Talle ko tyeji lii vaalmâš stellii liäibumpááppár cimccâhij oolâ, já šollii cimccâhijd kiddâ nubijdis kume (2/ullo) šollimruávdáin liäibumpááppár čoođâ. Šollii cimccâhijd jorreenáál, já kuovlâl motomin puáttus.
Talle ko cimccâheh láá váhá sooŋŋâm kiddâ nubijdis, te čuáskud kovvoos váhá já luovvii tom vuáláást.
Lyevvejum kovvoos puávtáh šolliđ meid nubepeln vuáláášttáá. Tienuuvt finniih nanosub tyeje.

Vaalmâš kovosist puávtáh rähtiđ om. mobile. Kooveest valmâš mobile. Puávtáh rähtiđ eenâb oovtâkiärdánis mobile kiddiimáin muáddi cimccâhtyeje pajaluvâi.
Raavâ: AMKP

© AMPK / Ns. Raija Lehtola

ak hama.pdfds hama.pdf

Čuojânâsah

Ervid kii-kamerasierâ

Ka´dre´l

Suonâsierâ

Säämi aalmugpeivi 6.2.

Sämmiliih Suomâst

Čuojânâsah

Luođđimnáál tiätuvuárháh:
Ravvuuh: ak čuojânâsah.pdf

Koveh:
Poccuu kyeppirčuojânâsah
Tyeppejum ritmâmaneh

Poccuu kyeppirčuojânâsah
Vuošâ poccuu kyepirijd nuuvt, ete täävtih luovâneh pyereest. Putteest já luovvii koozâid.
Kuškii kyepirijd já räähti meetaalpooráin raaigijd.
Čoonâ oohtân kyehti koozâ.

Tyeppejum ritmâmaneh
Tarbâšeh:
Kuárus stuorrâ suklaamane lastikuási/ kuárus taalhâsrasijâš/ kuárus meetaalrasijâš tet.
ullo
pecisaibâ
čääci
maaisâ siemâneh/ kyermis merâsältti/ páápuh tet.
vijđes litte

Raavâ:
Toidel já kuškii rasijáá. Lasseet rasijâžân váhá siemânijd, merâsäälti teikâ koške páávuid. Pyehtivetteđ oovtâst párnáiguin iskâđ já kuldâliđ, mon ennuv siemânijd kannat pieijâđ já mast šaddâ puoh hitruumos jienâ.
Liäšku lieggâ čääsi vijđes liitán. Lasseet čáácán valjeest pecisaaibâ.
Punjâttâl tuoppimulo rasijáá oolâ. Njuoskâd tyeje lieggâ saibâčääsist.
Tuoppii tyeje kieđâi kooskâst ruvviimáin tassaaš ko ullo lii tuopânâššâm lavvâ rasijáá pirrâ. Vâi tuoppim ličij älkkeeb, puávtáh pieijâđ tyeje nylon sukkápuuvsâi siisâ.

© Pirjo Lotvonen

ak čuojânâsah.pdfds čuojanasat.pdf

Suormâivnepoccuuh

Ervid kii-kamerasierâ

Ka´dre´l

Suonâsierâ

Säämi aalmugpeivi 6.2.

Sämmiliih Suomâst

Suormâivnepoccuuh

Luođđimnáál tiätuvuárháh
Ravvuuh:ak suormâivnepoccuuh.pdf
Printtii teikkâ vuorkkii ravvuid tiäturân

Suormâivnepoccuuh
Tarbâseh:
suormâivneh
pááppár teikkâ käägis

Lebbii iivne keemân, ele ivnii peelgi.
Teddil keemâ pápárân teikkâ kággái.
Mááláá poccui uáivi já čoorvijd.

Puásuikorttâ
Tarbâšeh:
pááppár
suormâivneh
čapis tussi

1. Puánjust čuijooh maalân.
2. Teedi ivnesuormâ koortân já räähti poccui roopâ
3. Puánjust čeelhišm maalân já teedi toin poccui uáivi
4. Tipte kuškâđ
5. Sáárgu teikkâ mááláá poccui juolgijd, čoorvijd já čoolmijd

Raavâ: Pirjo Lotvonen, Ivalon Koltansaamen kielipesä Pe’sser

© Pirjo Lotvonen

ak suormâivnepoccuuh.pdfns suõrmmeuʹnn puõccu.pdfds suorbmaivdnebohccot.pdf