Kuárrumkoveh
Kuárrumkoveh
Luođđimnáál tiätuvuárháh:
kuáti: kuati ompelu.pdf
kappeer: lakki ompelu.pdf
soljo: soljo ompelu.pdf
Tarbâšah:
asettis paahvi
tame
sukkásäägi
čuolguu
lääigi
ivnepeenâid
Pargomudoh:
keeldi tiätuvuárhá uálgispeln
styereed táárbu mield colkkâlmáin säplig čižetpele peelji ohtii
printtii kove
tammii paahvin
räähti sukkásaagijn raaigijd mudágis koskáin
kuáru
ivnii
© Irmeli Moilanen
Säämi lippu
Säämi lippu
Luođđimnáál tiäturvuárháh:
kove: säämi lippu ivnimkove.pdf
Pargomudoh:
keeldi tiätuvuárhá uálgispeln
styereed táárbu mield colkkâlmáin säplig čižetpele peelji ohtii
printtii kove
ivnii
© Aura Pieski
Pááppárnukeh
Pááppárnukeh
Luođđimnáál tiätuvuárháh:
Pááppárnukeh: paperinuket.pdf
Máccuheh
Printtii teikkâ vuorkkii tiäturân
© Merja-Aletta Ranttila
Luánduhäldee
Luánduhäldee
Jyehi muorâst, keeđgist já saajeest lii jieijâs luánduhäldee. Luánduhäldeeh suojâleh soojijd, kost toh äässih. Toid ij veltidhánnáá uáini, mutâ tobbeen toh láá.
Luánduhäldee puáhtá rähtiđ meiddei jieš. Toos tarbâšuvvojeh čuávuvááh amnâseh:
Muorâ uáksi
Käägis
Tuopâ
Hervâpäddi
Ryevdiläigi
Cimccâheh
Ivnetuusih
Skerreeh ja poostah
Säämi párnáikulttuurkuávdáá ornim luánduhäldee-pargopääji 15.8.2016
© Sámediggi – Sämitigge – Sääʹ mteʹ ǧǧ
Aalmugpeeivi puđâldem
Aalmugpeeivi puđâldem
Luođđimnáál tiätuvuárháh:
Ravvuuh: ak aalmugpeeivi puđâldem.pdf
Aalmugpeeivi rissehervâ
Taarbâšah rijsijd já sierâivnásijd tuápápitáid. Čuopâ toid njuálgučievâg háámán, piejâ liijme já päädi kooskân já te maaccâst. Heeŋgâst heervâid rissekiästun.
Raavâ: Anarâkišelâ kielâpiervâleh
Ivnejieŋâpitáh
Tälviv, ko láá puollâšeh, lii somá tutkâđ ivnijd já jiäŋudiđ ivnáás jieŋâpitáid.
Vistig puáhtá tutkâđ ivnijd lasâpuurkâst. Maid tábáhtuvá, jis čáácán piäjá fiskâd já talle váhá čuovjâd? Eresivnásijd pitáid puáhtá jiäŋudiđ mielkkipuurkâin.Puurkân puáhtá piejâđ meiddei päädi hiäŋgám várás. Ivnepitáigijn puáhtá hervâttiđ veikka ovdil aalmugpeeivi.
Ivnijd puáhtá rähtiđ meiddei luándumateriaalijn tegu ruopsisruottâsijn, soorijn jna.
Raavâ: Anarâškielâ kielâpiervâleh
© Aanrõšǩiõl ǩiõllpieʹzz
Riävská kärdi
Riävská kärdi
Govvaráidu das, mo rievssat čakŋa gárdái.
Govva 1: Rievssatgárdi, mii lea ráhkaduvvon styroksas, rissiin ja ulloláiggis.
Govva 2: Rievssat vázzimin gárddi guvlui, maŋábealde.
Govva 3: Rievssat vázzimin gárddi guvlui, ovddabealde.
Govva 4: Rievssat lahka.
Govva 5: Gárdi lahka.
Materiála lea dahkan Kristen-Elle Gaup-Juuso Miessi-beaiveruovttus Eanodagas.
Gárdumis ja rievssahiin gávnnat lasseviŋkkaid gávnnat: Gaup Eira, Ragnhild ja Skum Somby, Lise Marie, Fáddágirji mánáidgárddiide 2014, Davvi Girji.
© Kristen-Ellen Gaup-Juuso, ns. Raija Lehtola
Riemnjis
Riemnjis
Luođđimnáál tiätuvuárháh:
Raavâ: ak hiivsigpááppárrulláriemnjis.pdf
Printtii teikkâ vuorkkii tiäturân
Riemnis hiivsigpááppárrulláást
Amnâseh:
hiivsigpááppárrullá
ooraans pááppár
vielgis pááppár
tussi
Čuopâ ooraans pápárist pitá, mon liijmiih hiivsigpááppárrulá oolâ. Čuopâ rade vielgis pápárist.
Čuopâ ooraans pápárist uáivi. Uáivi lii neljihâš, mii macâstuvvoo kulmâhâččân. Sáárgu tuusijn čoolmijd. Čuopâ seeibi ooraans pápárist. Njune keeji já seibi keeji vielgis pápárist.
© Anárašgiela giellabeasit, Aanrõšǩiõl ǩiõllpiezz, Anarâškiela kielâpiervaleh
Ivnáás paccâheh
Ivnáás paccâheh
Luođđimnáál tiätuvuárháh:
Ravvuuh: ak paaccâhpuđâldem.pdf
Printtii teikkâ vuorkkii tiäturân
Paaccâhkoori
Materiaal:
1 stuorrâ paaccâh
puđâldemponos
tuopâ
tame ~ lijme
Raavâ:
Čuopâ tuopâpitáid uccen. Taam puđâldemân puáhtá pyereest kevttiđ ovdebáá tuopâpuđâldemijn pááccám pitáid. Tammii vuovâs mere tuopâpitáid pacâhân já čuopâ puđâldemponosist ”kyeddimläbži”, mon keejijd puáhtá pieijâđ paaccâh siisâ, piejâ tame ponnoos kiäčáid. Paaccâkoori puáhtá pieijâđ ovdâmerkkân juovlâmuorâ uáksán hervân.
Raavâ: Anarâškielâ kielâpiervâleh
Paaccahlodde
Amnâseh:
1 pyereest lekkâsum paaccâh
čalmeh
piäiváárääsi siemâneh
Lijmii plastikčoolmijd já njunen piäiváárääsi siemân
Raavâ: Nuorttâlâškielâpiervâl Pe´sser
Ivnáás paaccâheh/Paaccahkuosâ
Mááláá paccâhijd eres ivnijgijn. Lijmee lávulâhhân
Raavâ: Nuorttâlâškielâpiervâl Pe´sser
© Pirjo Lotvonen
Tyeppejum juovlâmuorâheervah
Tyeppejum juovlâmuorâheervah
Luođđimnáál tiätuvuárháh:
Raavâ: ak tyeppejum juovlâmuorâheervah.pdf
Printii teikkâ vuorkkii tiäturân
Tyeppejum juovlâmuorâheervah
Tarbâšeh:
pippârkákkuvuormah
kárttudum ullo (eres ivnásiih)
pecisaibâ
čääci
vijđes litte
Tyeppejum täsnikovos já váimu. Iššeen kevttum pippârkákkuvuormâid.
Raavâ:
Liäšku lieggâ čääsi vijđes liitán. Lasseet čáácán valjeest pecisaaibâ.
Stellii tuoppimulo pippârkákkuvuormâ siisâ. Lasseet lieggâ saibâčääsi ulo oolâ já teedi ulo aalgâst várugávt já ruvvii talle korrâsubbooht. Ruvvii já teedi tyeje tassaaš ko ullo lii tuopânâššâm lavvâ. Puávtáh jurgâliđ tyeje nubijkulij já tuoppiđ tom meid nubepeln. Puávtáh loopâst väldiđ tyeje meddâl pippârkákkuvuormâ siste já tuoppiđ tom meid vuormâttáá.
Loopâst toidel tyeje vuáruluvâi kume já kolmâ čääsist vâi tot tuopânâš vala eenâb. Siämmást vuálgá meddâl paijeelmiärásâš saibâčääsi. Tipte tyeje kuškâđ já kiddii ullolääigi main tyeji heŋgâstuvvoo juovlâmuorân.
Oonâ: njuoskâtuoppimpargoin puávtáh skođâstiđ puđâldempeevdi pasâttâssehháin. Teippii seehah kiddâ piävdán vâi pevdi ij kierdâ lahtâvuođâst.
Raavâ: AMKP
© Aura Pieski Ns. Raija Lehtola
Čiiŋah
Čiiŋah
Luođđimnáál tiätuvuárháh:
Raavâ: ak šišnečiiŋah.pdf
Printtii teikkâ luođđii tiäturân
Cimccâhpäddi šišneest
Ponnojum šišnekorccâ, moos láá cuggâm lasâcimccâhijd.
Tarbâseh:
stuorrâ ivnááš lasâcimccâheh
šišne
skerreeh
Raavâ:
Ucebeh párnááh:
Čuopâ šišneest kuhes kezis stiellâsijd.
Ucebeh párnááh pyehtih cuggâđ cimccâhijd taaid paddijd.
Stuárráábeh párnááh:
Stuárráábeh párnááh pyehtih puunnjâđ vistig šišnekoorcâ, moos cogeh cimccâhijd.
Čuopâ kyehtisuorâg šišnestiellâs já puunjâ tast koorcâ.
Poonnum korccâ valmâštuvvoo kieđâiguin tienuuvt, ete stiellâsáid adeluvvoo ponnjoos vâi toh ovtâstuveh oovtâ korccân.
Puunjâ kuohtuid stiellâsijd siämmáá kulen.
Kiddii huámášume toos, ete šišne cuozzâpele ij puáđi uáinusân.
Čevepäddi. Šišnepäddi ij lah poonnum.
Jis šišne lii asalâš teikâ koodâs, puávtáh lahtâdiđ tom váhá ko puunjah.
Cuugâ cimccâhijd valmâš koorcân.
Cimccâhpaddijguin puáhtá rähtiđ jo-uv kietleppriggeid, čevečiiŋâid teikâ heervâid. Tyeji suápá pyereest om. enijpeeiviskeŋkkân.
Raavâ: AMKP
Kyelinähkiciŋŋâ
Tarbâšeh
2 kyelinähkipäädi
1 ivnáás teikkâ ivnettes cimccah
Raavâ:
Čoonâ kyelinähkipaadij nube keejijd kiddâ. Adde päärni toollâđ päädi keejist kiddâ já juurât paadijd sierrâ sundijd. Ko ponnjoos lii tuárvi te toola jiejâd keejist kiddâ já addel päärni čolgâttiđ jieijâs keeji – päddi ponnjoo čiŋŋân. Cuugâ päädi keejijd cimccah čoođâ te uážuh čovgâmpäädi.
Raavâ: Anarâškielâ kielâpiervâleh
© Aura Pieski, Anarâškielâ kielâpiervâleh
